آخر الزمان

آخر الزمان اصطلاحی است در فرهنگ ادیان بزرگ دنیا، به معناى آخرین دوران حیات بشر و قبل از برپایى قیامت.

در فرهنگ اسلامى، آخر الزمان، هم دوران نبوت پیامبر اکرم (ص)، تا وقوع قیامت را شامل مى شود و هم دوران غیبت و ظهور مهدى موعود(ع) را در دوران معاصر، عده اى از مفسران و متفکران مسلمان از قبیل : مرحوم علامه طباطبایى، استاد شهید مرتضى مطهرى، سید قطب، محمد رشید رضا، شهید سید محمدباقر صدر و... با اتکا به آیاتى از قرآن کریم اعراف: 138، انبیاء: 105، صافات: 171 و 172 استخلاف انسان در زمین، فرمانروا شدن نیکوکاران زمین وراثت صالحان و پیروزى حق بر باطل را به رقم جولان دائمى باطل، به عنوان سرنوشت آینده بشر مطرح کرده اند و آیات و روایات مربوط به تحولات آخر الزمان را بیانگر نوعى فلسفه تاریخ مى دانند و به اعتقاد ایشان، عصر آخر الزمان عبارت است از دوران شکوفایى تکامل اجتماعى و طبیعى نوع انسان.

چنین آینده اى امرى است محتوم که مسلمانان باید انتظار آن را داشته باشند و نباید منفعل و دلسرد به حوادث واقعه بنگرند، بلکه با حالتى پر نشاط و خواهان صلاح جامعه انسانى و آگاه از تحقق اهداف تاریخى انتظار، باید سرشار از امید، آمادگى و کوشش درخور این انتظار مقدس باشند.

در چارچوب این برداشت، آخر الزمان قطعه معینى از تاریخ نوع انسان است که او باید در آن، حرکت تکاملى تدریجى خود را تا تحقق وعده الهی ادامه دهد. در حالى که در کتب علماء متقدم همچون "کمال الدین " رحمه الله الغیبه شیخ طوسی رحمه الله چنین تفسیرى از تاریخ نبوده و تحولات آخر الزمان امرى است غیر عادى که در آخرین بخش از زندگى نوع انسان واقع می گردد و به تحولات قبلى جامعه انسانى مربوط نمى شود.

شناخت آخر الزمان یا فرجام شناسى (Eschatology) در ادیان یهود، مسیحیت و زرتشتى نیز حائز اهمیت است. نگاهى به دردها و آلام بشر اندیشمند امروز و قربت او در زوال فطرت پاک آدمی، چنین مى نمایاند که در میان همه خواسته هاى ضد و نقیضش، امروز یکى هست که همه در آن مشترکند همه اقوام و ملل یک صدا خواهان آزادى اند.(1)

در احادیث بسیارى آمده است که حضرت مهدى (ع) در آخر الزمان ظاهر مى شود. پیامبر اکرم (ص) بر فراز منبر فرمود: مهدى از عترت و اهل بیت من است. او درآخر الزمان ظهور می کند. (2)

و نیز فرمود: مژده باد شما را به ظهور مهدى که او در آخر الزمان به هنگام سختى روزگار و فتنه و اختلاف و عدم امنیت مى آید و خداوند به وسیله او زمین را پر از قسط و عدل مى نماید.(3)

امام باقر(ع) نیز مى فرماید: دولت ما آخرین دولت هاست.... (4)

پیامبر(ص) دست ها را بهسوی آسمان برافراشت و گفت: خداوندا برادرانم را به من بنمایان. یکى از اصحاب گفت: مگر ما برادران شما نیستیم؟ فرمود: نه، شما یاران من هستید. برادران من کسانى هستند که در آخر الزمان مى آیند و به من ندیده ایمان مى آورند. خداوند آن ها را پیش از آن که از صلب پدران به رحم مادران درآیند، با نام خود و پدرانشان به من معرفى نموده است که استقامت هر یک از اَن ها در دین خود، از کندن خارهاى گون در شب تاریک، و به دست گرفتن آتش گداخته سخت تر است. آن ها مشعل هاى هدایت هستند که خداوند آن ها را از فتنه های تیره و تار نجات می بخشد.(5)

درباره فتن و حوادث آخر الزمان، احادیث بیشماری از حضرت ختمى مرتبت و حضرات ائمه (ع) در کتب حدیث به ثبت رسیده است.

مجموعه هایى از آن احادیث، به صورت کتب مستقلى به نام ملاحم, الغیبة و دیگر نام ها نگاشته شده است.

روایات معصومین (ع) نشان مى دهد:

1. با سپرى شدن این دوران، بساط زندگى دنیوى برچیده و مرحله اى جدید در نظام آفرینش آغاز مى شود.

2. آخر الزمان خود به دو مرحله کاملاً متفاوت تقسیم مى شود: دوران نخست که در آن انسان به مراحل پایانی انحطاط اخلاقی مى رسد .

دوران بعد، عصر تحقق وعده هاى الهى به پیامبران و اولیاى خدا است و با قیام مصلح جهانى آغاز مى شود. کلیات عقاید مربوط به آخر الزمان تقریباً از سوى همه فرقه هاى بزرگ اسلامى پذیرفته شده است، ولی در خصوص وابستگى این تحولات به ظهور مهدى (ع) و نیز هویت او اختلاف نظر وجود دارد.

_______________________________________________________________________

  1. نشریه موعود شماره 11 و 10ص 54.

2.غیبة طوسی ص 111 بحارالانوار، ج 51ص 74

3. منتخب الأثر ص 171

4. بحارالانوار ج 52 ص 332 اثبات الهداة ج 3 ص 6 51

5. بحارالانوار ج 52ص 24 ا منتخب الاثرص 515 الزام الناصب ص137.